UZAKDOĞU ÇİN

Uzakdoğu ülkelerinde kaligrafi RESİM sanatının özü olarak kabul edilir. Çin’de 5. yy’ a değin ressamlar ZANAATÇI, kaligraflar gerçek SANATÇI olarak değerlendirilmiş; resim sanatı kendi başına bir sanat türü olarak kabul görmesinden sonra bile kaligrafinin değeri azalmamıştır. Çinlilerin kaligrafide fırça kullanması, bu iki sanat dalını birbirine bağımlı kılmış ve her iki dalın da temel ölçüsü fırça vuruşlarının niteliği olmuştur. Çin kaligrafisinde temel ölçüt imgelerin kendi içindeki dengeli düzeni ile imgeler arasındaki boşlukların dengesidir. Bu ilkeler Çin resminin mekân ve kompozisyon anlayışının da temelini oluşturur. Çin yazısının ilk biçimi “eski yazı” olarak alınan guwen yazısıdır. Shang (M.Ö. 18-21yy) ve Zhou (M.Ö. 1111-255) dönemlerine ait tunç kaplarda rastlanan bu yazı temelde bir resimyazıdır ve M.Ö. 1500’ler de kehanet kemikleri üzerinde görülen jiaquwen resim yazısına benzer. Çin kaligrafisin günümüze ulaşan en erken örnekleri (M.Ö. 5.yy) ahşap levha, bambu ya da ipek üstüne mürekkep ya da LAKE ile yapılmış mühür yazılardır. Resmi yazılarda kullanılan juansbu, yuvarlak hatları, eş kalınlıkta ve küt bitişli çizgileriyle dikkati çeker. Eskiden Çinliler ünlü kaligrafların yazılarını taş ya da ahşap yüzeylere geçirmişlerdir. Bu erken örneklerin çoğu söz konusu yüzeylerden sürtme yöntemiyle (? FROTA) kâğıda geçirilen ve çoğaltma yöntemine bağlı olarak siyah üstüne beyaz yazılı olarak çıkan kopyalardan bilinir. İlk kez M.Ö. 2. ve 1. yy.larda görülen lisbu (kitap ya da mahkeme yazısı), juansbu’nun daha sadesidir; hatları yuvarlak değil köşelidir; çizgi kalınlığı değişir; harf uçları çapaklıdır. Han döneminde (M.Ö.206 – M.S.220) yaygın olan bu yazı juansbu’dan daha az resmidir. Aynı dönemde ortaya çıkan ve Tang döneminde (618-907) büyük gelişme gösteren caosbu (müsvedde ya da ot yazısı) ise steno niteliğinde olup, en karmaşık karakterleri bile tek bir karalama biçimindedir; çizgi kalınlığı değişir. Han döneminde M.S.1.yy.daki resmi yazılarda lisbu’nun basitleştirilmişi olan kaisbu (standart yazı) kullanılmış; bu yazı Tang döneminde en yetkin biçimine ulaşmıştır. Tipik özelliği keskin köşeli olması ve çizgilerin kalınlığının değişmesidir. İşlek bir biçimde yazıldığında xingbu (koşan yazı) adını alır. Yukarıda saılan beş yazı türü Çinde günümüze değin kesintisiz kullanılmıştır; Kaisbu, en çok baskıda; Xingsbu, günlük yaşamda yeğlenmiş; yazı ustaları kendilerini ifade etmede Juansbu, lisbu ve Caosbu’dan yararlanmışlardır. Xingsbu’nun en önemli ilk ustaları Wang Xizhi (321-379) ile oğlu Wang Xianzhi’dir (344-386). Tang döneminin xingsbu ve caosbu ustaları, Ouvang Xum (557-641), Zhu Suiling (596-658) ve Yu Shinan’dır (558-638). Su Shi (1036-1101) Huang Tingjian (1045-1105) ve Mİ FEİ, Song döneminin (960-1279); ZHAO MENGFU ve Xiangyu Shu (1257-1302), Yuan döneminin (1260-1368); DONG QİCHANG, Zhu Yunming (1460-1526), WEN ZHENGMİNG, Zhang Ruitu (etk.ykş.1600) ve Wang Duo da (1592-1652) Ming döneminin (1368-1644) önemli yazı ustalarıdır. Qing (Mogol) döneminde (1644-1911/12) imparator kaligrafinin koruyucuları olmuş; hatta Qinglong (1711-99) bazıları sanat dallarında ürünler vermiştir. Jin Nong (Dongxin, 1687-1764). Zheng Xie (Bangiao1693-1765) ve Chen Hongshou (Mangog. 1768-1822) yeni usluplar geliştirirken Zhao Zhigian (1829-84) ve Wu Xiangzhi (1797-1870) geleneksel üsluplarda çalışmışlardır. 20.yy.ın tanınmış kaligrafları Zheng Xiaoxu (d.1938) ile Wu Changshi’dir (1844-1927).

alıntıdır.

www.kaligrafisanati.com