Ortaçağ'da Tiyatro
Aşağı yukarı iki bin yıl Avrupa tiyatrosu ölüydü. İ.Ö. 400 yılından İ.S. 1600 yılına kadar tek bir büyük oyun yazılmadı. Euripides'ten Lope de Vega'ya,Marlow'a,Shakspeare'e uzanan boşlukta tiyatro sahneleri kıraç toprak gibiydi.
Yunan tiyatrosu; dört ya da beş yüzyıl, İ.Ö. beşinci yüzyılda yazılmış oyunları oynamakla yetindi, onlara önemli bir şey ekleyemedi. Ondan sonra gelen dört ya da beş yüzyılı Roma tiyatrosunun düşüşü, fazla olgunlaşmış bir meyve gibi çürüyüp kuruyuşu doldurdu. 476'da Roma'nın yıkılmasından sonra başlayıp, Karanlık çağların sonuna, on birinci ya da on ikinci yüzyıla kadar süren uzun bir zaman boyunca da " tiyatro"denen bir yer yoktu. Gezici oyuncular ise tiyatroyu kurtaracak, yükseltecek durumda değillerdi. Onikinci yüzyılda Gotik katedrallerinin , on üçüncüde Dante'nin ,on dördüncüde Petrarch'ın gelişi kiliseden Pazar yerine atlayan dinsel oyunların ortaya çıkmasına yol açtı. Ama büyük oyun yazarlarının yetişmesi için, derebeyliğin,şövalyeliğin,kilise devletinin yıkılıp gitmesi, baskı makinesinin ,Reformasyon'un,Eski Yunan yapıtlarının ortaya çıkarılışının, Amerika'nın bulunuşunun- kısacası Rönesans'ın- üzerinden epeyce zaman geçmesi gerekti.
Ortaçağ Tiyatrosu, çok tuhaf bir tiyatroydu. Devam edebilmiş olmasının gizi insanoğlundaki oynama isteği ile oynayanları seyretme isteğinde aranmalıdır. Gezici oyuncular oynamakla kalmaz, cambazlık, hokkabazlık, saz şairliği, kuklacılık da ederlerdi. Bütün bunların yanı sıra devletin, kilisenin yasaklarından kaçarak yaşamayı da iyi bilmek gerekiyordu. Ama tiyatroyu yasaklamış olan Katolik kilisesi sonradan onun canlanmasına öncülük etti.
Hristiyanlar tiyatrodan sakındılar. İ.S. 200 yılında bir yazar tiyatroya " Şeytanın Kilisesi" adını verir. Dördüncü yüzyılda Kilise, düğünlerde oynana gelen küçük oyunlar, farsala r için oyuncular gelince papazların düğün yerinden ayrılmalarını istemişti. Beşinci yüzyılda oyuncuların communion'lara (dinsel tören) alınmaları yasak edildi.
KİLİSEDE TİYATRO
Kilise, Hristiyanları tiyatro yardımıyla eğitmek yolunu tutmuştur. Halkın oyun seyretme isteğinin önlenemediği görülerek ahlaka aykırı, yasak tiyatronun yerine, din adamlarının yönettiği, kiliseye yardımcı bir tiyatronun geçirilmesi uygun bulundu.
Katolik Kilisesi'nde gelişen dinsel tiyatronun kökü dördüncü yüzyılda başlayan Higg Mass törenlerinde aranmalıdır. Ana çizgileriyle belli , değişmez bir törendi bu. Gene de araya trope denilen parçalar, makamlı sözler eklenirdi. Bu trope'lardan biri; melekle üç Meryem arasında geçen dört dizelik Latince bir konuşma, Kilise tiyatrosunun temeli olarak görülür. Onuncu yüzyılda aşağı yukarı her Mass töreninin sonunda "Quem Quaeritis" diye adlandırılan melekle üç Meryem trope'u bir tiyatro oyunu gibi oynanırdı.
Winchester Piskoposu "Quem Quaeritis"in nasıl oynanacağını anlatan bir yönetmelik yazmıştı. Onuncu yüzyıl sonunda yazılan bu yönetmelikle papazların nasıl yürüyecekleri bile belirtiliyordu. Sunağın yanına mezara benzeyen bir yer yapılacak, İsa'nın vücudu yerine bir haç beze sarılıp mezara konacaktı. Meleği canlandıran papaz, İsa'nın vücudunu yağlamaya gelen üç kadını canlandıran papazlara Latince olarak soracaktı: "Kimi arıyorsunuz?" Kadınlar "Nasıralı İsa'yı "diye cevap vereceklerdi. Bunun üzerine melek şunları söyleyecekti: " Burada değil o. Yükseldi, önceden bildirildiği gibi. Gidin,anlatın ölümü yendiğini, yükseldiğini." Bundan sonrası için, psikoposun yönetmeliğinde şöyle deniyor:
Bu emri duyar duymaz üç keşiş koroya dönüp, " Alleluia! Reurrexit Dominus!" ( Şükürler olsun! Efendimiz dirildi!) desinler, bu dendikten sonra hâlâ kabir başında oturan (melek) , onları geri çağırıyormuş gibi, "Venite et videte locum" ( Gelin yeri görün ) ilahisini okusun, sonra kalkıp örtüyü kaldırsın, onların içinde artık haç bulunmayan , yalnız haçın sarılmış olduğu bezin kaldığı kabri göstersin. Ötekiler bunu görünce ellerindeki buhurdanları ayrı ayrı kabrin içine koysunlar, bezi alıp, Efendimiz artık kefenin içinde değildir, kıyam etmiştir demek istermiş gibi, bütün cemaatin gözleri önünde tutsunlar ve bundan sonra " Surreqit Dominus de sepulchro" ( Efendimiz kabirden kıyam etti) ilahisini okuyarak kefeni sunağın üzerine koysunlar. İlahi bitince ölümü alt edip dirilen yüce Melikin zaferi karşısında onların duyduğu sevinci paylaşan manastır başı da "Te Deum Laudamus" ( Tanrım seni övüyoruz) ilahisine başlasın, bütün çanlar hep birden çalsın.
Ortaçağ Tiyatrosunun Başlangıcı...
Quem Quaeritis oyunu İngiltere kiliselerinde, onuncu yüzyılda oynanıyordu. Bu çeşit kilise oyunlarının ilk olarak dokuzuncu yüzyılda Fransa'da başlatıldığı, Avrupa'nın öbür memleketlerine oradan yayıldığı sanılıyor. Önceleri Latince oynanan oyunlar, bir zaman sonra çevirisiyle birlikte oynanır oldu. Her Latince dizenin arkasından halkın konuştuğu dille çevirisi de söyleniyordu. Onbirinci yüzyılın sonlarına doğru Latince büsbütün bırakıldı, oyunlar halkın diliyle oynanmaya başlandı.
ORTAÇAĞDA DİNİ VE DİN DIŞI DRAM
Mimus oyuncuları ortaçağın karanlıklarında temsiller veriyor, bir kasaba halkının önünde ya da ortaçağ şatolarında akrobatik oyunlarını, güldürülerini,el çabukluklarını gösteriyorlardı. Bu arada X. Yüzyılda Saksonya'da , Gandersheim de Hrotswitha ( ya da Roswitha) adında bir rahibe, Terentius'tan esinlenerek oyunlar yazıyordu. Bu oyunlar kısaydı ve oynanmak için yazılıp yazılmadığı kesin değildir. Belki de bunları kendi başına oynuyordu. İçlerinden Dulcitius ,üç Hristiyan kızın şehit olmasını anlatıyordu. Oyunlarında tragedya ve komedya birbirine karışıyordu. Hrotswitha'nın oyunları bu çağın eğilimlerini ve gelişimini örnekleyemezdi. Ancak başka bir kaynaktan Batı dramı yeniden doğuyordu.
Quem Quaeritis'le rahiplerin amaçı; bu önemli Hristiyanlık öyküsünü kiliseye tapınmaya gelenler için daha gerçek ve canlı kılmaktı. Paskalya öyküsünden sonra Noel öykülerine geçilmiştir.
Kiliseye bağlı olmakla birlikte, oyun halka yöneliyordu. Halk bu yeni gösterilerle yakından ilgilendiğinden, yığınla kısa ve bağımsız oyunlar yazıldı. Bunlara Mister Döngüleri ya da Peygamberler dramı dendi. Yeni oyuncular burjuva ve esnaftır. İşin çapı gitgide büyüdü ve genişledi. Dünyanın kuruluşundan Mahşer Günü'ne kadar İncil'de anlatılanların hepsi oyunlaştırıldı. Çeşitli ülkelerde benzer biçimlerde gösterildi : İtalya'da laidi ve sacre rappresentazioni; Fransa'da Mystéres; Almanya'da Passionsspiele (acı çekme oyunu); İngiltere'de miracle plays adı altındadır. Döngülerin ya da cycles'in temsili bir çok gün istiyordu; bunlar 30,40,50 belki daha çok ayrı dramdan oluşan oyunlardır. İngiltere'de bugün de yaşayan döngüler, York,Wakefield,Coventry,Chester adlarını taşıyorlar. Sözgelişi; Wakefield'den şu örnekleri verebiliriz: " Noah-Nuh" , " Secunda Pastorum- Çobanların İkinci Öyküsü"," The Killing of Abel- Habil'in Öldürülüşü", The Magi , " Herod and the Slaughter of the Innocents-Herod ve Masumların Öldürülüşü", The Sacrifice d'Isaac- Isak'ın Kurban Edilişi."
Fransa'da da XIII. Yüzyılda başlayarak Eustache Marcadé, Arnoul Gréban, Jean Michel'in Passion oyunlarından Mystére du Vieil Testament'a kadar oyunlar yazılmıştı. Döngülerin biçimsel birliği yoktu. Küçük oyunlar isteğe göre döngüye katılır ya da çıkarılabilirdi. Birlik daha çok izlenim bütünlüğünde sağlanıyordu.
Avrupa'nın çeşitli ülkeleri temsillerde belli noktaları vurguluyorlardı. Ama bunlar genellikle birbirlerine benzemekteydiler. Almanlar grotesk,kaba gerçekçi satirlere,şeytanlı sahnelere nem veriyorlardı. İlginç bir örnek 15. yüzyıldan "Redentiner Osterpiel-Redent'in Paskalya Oyunu'dur." Bir başkası da " Hessiches Weihnatchtsspiel- Hessen Noel Oyunu" gibi. Bugün için ortaçağın peygamber oyunları daha çok tarihsel değer taşımaktadır. Günümüzde Oberammergau'ya bunları seyretmeye gidenler artık eskisi gibi temsile katılamıyor, seyirci kalıyorlar.
Gerçi döngülere yeni katkılar ve değişiklikler yapılabilmekle birlikte ana kaynak İncil olduğu için yenilik getirme yolu kapalıdır. Ayrıca, oyuncular amatördür, bu temsilleri yılda bir kez verirler. İncil'den alına oyunların yanı sıra ermişlerin oyunları daha çok olanak taşımaktadır. İngiltere'den " Ludus de Sancta Katarina-St. Catherina Oyunu", Fransa'da Jean Bodel'in yazdığı " Le Jeu de Saint Nicolas- Ermiş Nikola'nın Oyunu" gibi. Bunun yarı dini , yarı din dışı, serüven öyküsü ile günlük yaşantı güldürüsünün karışımı olduğu söylenebilir. Yine aynı çağın ilginç bir oyunu XIII. Yüzyıl halk şairi Rutebeuf'un " Le Miracle de Théophile-Theophilus'un Mucizesi"dir, ruhunu şeytana veren bir adamı konu almaktadır. " Les Miracles de Nostre-Dame- Meryem Ana'nın Mucizesi"de bunlardan biridir. Bu oyunlar artık tek başlarına yeterli ve bağımsızdır. Oyunlar iki bölümdür, ilkinde kahramanın günahları ve ikincide hayranlık yaratan mucizeler, pişmanlık,gerçek yolunu bulma konu edilir. Mucize oyunun sonunda gelmektedir. Meryem Ana'nın mucizeleri üç öbekte toplanabilir: Birinci öbekte mucize oyunun doruk noktasıdır. İkinci öbekte mucize olayları bir çözüme götürmekle birlikte, din dışı öğeler ağır basar; üçüncü öbekte oyunun konusu tümüyle din dışıdır, mucize bir ek olmaktan öteye gitmez.
Bugün elimizdeki en eski yazılı kilise oyunu Adem adlı oyun. On ikinci yüzyıl Normandiya Fransızcası ile yazılmış. Ondan sonra da Resurrection ( Diriliş) adlı oyun geliyor.
"Adem" adlı oyunun yazarı; dekorları, eşyaları anlattığı gibi oyun tarzını da anlatır. Bir papaz ise, tiyatroyla ilgili bir yazısında , Hamlet'in oyunculara öğütlerini hatırlatan şeyler söyler. " Adem ne zaman karşılık vereceğini iyi bilmeli, sözleri ne çok çabuk, ne de çok yavaş olmalı. Yalnız o değil, bütün oyuncular acelesiz konuşmaya alıştırılmalı, sözlerine uygun hareketler yapmayı öğrenmeliler... Cennetin adını anan kimseler cennete doğru bakmalı, göstermeli cenneti." Hani cennet de gösterilecek gibi. "Güzel kokulu çiçekler,yapraklar serilmeli, çevresine, içine sallanan meyveleriyle ağaçlar yerleştirilmeli; öyle ki bakar bakmaz çok tatlı bir yer olduğu anlaşılsın."
"Adem" kilise dışında oynandığını bildiğimiz ilk kilise oyunu. Sahne olarak herhalde kilisenin önü kullanılmıştı, çünkü bir hareket bildirisinde Tanrı'nın sahneye bir kilise kapısından gireceği, sonra gene o kapıdan içeri gireceği söyleniyor.
OYUN ÇEŞİTLERİNE VERİLEN ADLAR
Bir karışıklık da oyun çeşitlerine verilen adlardan geliyor, Fransa'da İncil'den, Tevrat'tan alınan oyunlara mysteres ( mystery oyunları)denilirdi. Günümüzün eleştirmenleri loncalarda azizlerin yaşamlarını anlatan oyunlar da oynandığını öğrenince, bu oyunlara miracle oyunları diyerek bir ayırma yaptılar. Oysa Fransa'da Kutsal Kitap' tan alınan oyunlarla birlikte azizlerin yaşamlarını anlatan oyunlara da mysteres denmekteydi. İngiltere'deyse bu iki çeşit oyuna da miracles adı veriliyordu. Gene bu oyunlar İtalya'da sacre rappresentazioni, İspanya'da autos sacramentales, Almanya'da Geistliche Spiele diye anılırdı. Ayrıca, Üç Meryem diye adlandırılan oyunlar vardı. Bugün morality oyunları denilen İngiliz oyunlarınaysa o çağda interludes deniyordu. Shakspeare zamanından az önce, bu terim, komedileri de içine almıştı. Dinsel tiyatronun kiliselerden ne zaman ayrıldığını, papazların elinden ne zaman kurtulduğunu gösteren kesin bir tarih verilemediği gibi oyun çeşitlerine de kesin adlar takılamamaktadır.
KİLİSENİN DURUMU
Kilise oyunlarının kilise dışında oynanmaya başlaması konusunda aydınlık olmayan, kesinlikle bilinmeyen noktalar var. Sık sık ileri sürülen düşünce şudur: Dekorlar çoğalana, oyunlara cehennemle, şeytanla ilgili komedi öğeleri girene kadar, Ortaçağ tiyatrosu kilisenin içinde kalmıştır. Ama işe komedi karışınca, kilisenin önderleri tiyatroyu kapı dışarı edip Pazar yerine atmışlar, oyunları papazların değil de, loncaların ,esnaf birliklerinin düzenlemesini istemişlerdir. Oysa Adem'i daha on ikinci yüzyılda kilisenin dışında oynayanlar papazlardı. Öte yandan on altıncı yüzyılda bile kiliselerde, katedrallerde kimi oyunlar oynanmaktaydı. Genel olarak loncalar Pazar yerlerinde oyunlar oynamaya on ikinci yüzyılda oynamaya başlamışlardı, on dördüncü yüzyılda ise bu iş iyice yayıldı.
Ayrıca dekorlar (evler) kiliselerin içinde o kadar büyük yer kaplıyormuş ki gittikçe çoğalan seyircilere yer kalmıyormuş. Oysa bir Pazar yerinde, bir alanda oyunları binlerce kişi rahat rahat seyredebilir. Sonra tekerlekli sahneler bir oyunu bütün kent halkına gösterebilmeyi sağlıyor.
Ama tiyatronun kilise dışına atılmasının en önemli nedenleri bunlar olmasa gerek. Çünkü tiyatro yalnızca kiliseden dışarı çıkarılmış değildi, oyunların yazılmasından, hazırlanmasından, oynanmasından da kilise elini çekiyor, bu işi loncalara bırakıyordu. Hiç kuşkusuz tiyatro kilisenin başına bir takım dertler açmış olmalıydı. VII: yüzyılda yaşayan Papa Gregory'nin zamanından beri Katolik Kilisesi etkilerini genişletmek, yaymak isteğiyle, eskiden kalma kimi törenlere şenliklere göz yummuştu. Bu anlayış gerçi Kiliseye çok yararlı oldu, ama zaman zaman önemli dertler de çıkardı. Göz yumulan , benimsenmek istenen kimi törenler, şenlikler Hıristiyanlığa aykırı gidişleriyle bir zaman sonra papazları düşündürmeye, rahatsız etmeye başladı. Putperestlikten kalma kimi törenleri Kilisenin yasakladığı görüldü. Örnekse on ikinci yüzyıl başlarında Linoln Piskoposu doğanın ölümü doğumu üzerine kurulan, Dionysos'tan kalma tarım şenliklerini, o arada Maypole ile Kılıç danslarını yasak etmişti. Gene de Dionysos törenlerini andıran törenler uzun yıllar toprağa bağlı insanlar arasında yaşadı; Maypole ise günümüzde bile yaşıyor.
SOYTARILAR BAYRAMI
Din adamlarını düşündüren bir şenlik de doğrudan doğruya Kilisenin kendi içinde doğup büyüyen bir şenlikti. Soytarılar Bayramı. Kimi düşünürler bu bayramı Romalıların Saturnalia'sına bağlıyorlar. İkisi de Aralık ayında yapılıyor, benzerlikleri var. Ama Soytarılar Bayramı'nın Kilisenin alt basamaklarındaki papazların basit bir eğlencesi olarak başladığı, sonradan tehlikelileştiği anlaşılıyor. Tiyatro kiliseye iyice yerleştiği sırada on ikinci yüzyılda genç papazların kasabanın en aptal, ya da ayık gezmez kişisini, Soytarılar ( ya da aptallar) Kralı değil de, Soytarılar ( ya da aptallar) Piskoposu seçiyorlar. Daha ileri gittikleri, o aptal ya da ayık gezmez kişiye Soytarılar Papası dedikleri bile oluyor. Kilise içinde açık saçık türküler söylemeye, ahlak kurallarına sığmayacak danslar etmeye başlıyorlar. Sunağın önünde zar atıyor, kağıt oynamaya başlıyorlar. Dinsel törenleri alaya alan , gülünç gösteren gösteriler düzenliyorlar. Derken şenliğe bir eşek de katılıyor. Eski bir yazıda şunları okuyoruz: " Törenin sonunda papaz halka dönecek, " Ite missa est" sözlerini söyleyeceğine, anıracaktır. Halk da " Deo gratias "diye karşılık vereceğine , üç kere " Hi - aa-hi-aa-hi-aa " diye bağıracaktır. On ikinci yüzyıldan on altıncı yüzyıla kadar pek çok kereler Kilise ileri gelenleri bu saygısızlığa bir son vermenin yollarını aradılar. Ama hem halk hem de genç papazlar Soytarılar Bayramı'nı çok seviyorlardı. Onun için de Kilise içindeki eşekli şenliklere kolay kolay son verilemedi. Reformasyon'a kadar bu böylece sürdü.
Papa Innocent III'ün 1210 yılında mysterylerin Kilise dışında oynanmasını emretmesi şaşılacak bir şey değil. Piskoposlar yıllarca ludi'leri, halk komedilerini, daha başka oyunları kötüleyip durmuşlar, yasaklamaya çalışmışlardır. Buna rağmen Şeytanla arkadaşları Pazar yerinde oynanan mystery'lerin en sevilen , aranan, kahkahalar yaratan kişileri olmaya devam ettiler.
Papa Innocent'in emri bile oyunları kiliselerden büsbütün dışarı atamadı. Daha üç yüzyıl kiliselerde zaman zaman oyunlar oynandı. Kimi piskoposların pazar yerlerindeki tiyatrolara da karşı dönmeleriyse de hiç birşeyi değiştiremedi. İspanya'da auto sacramentales'ler on sekizinci yüzyıla kadar sürdü. Öbür memleketlerde ise mysteri, miracle, morality oyunları, on altıncı yüzyılda Reformasyon'un Protestanların gelişiyle, bir de profesyonel tiyatroların ortaya çıkışıyla halkın ilgisini yitirdi, iyice gözden düştü.
Ortaçağ tiyatrosu yaygın olarak amatörlerin tiyatrosuydu. Bu uğraşı da bir kazanç amacı güdülmüyordu. Bununla birlikte, belgeler bize profesyonel oyunculuğun da olduğunu gösteriyor. Dediğimiz gibi ilk başta oyunlar kilisenin elinde , yönetim rahip yöneticideydi. Bir elinde yönetim defteri, bir elinde sopayla , seyircinin gözü önünde temsili yönetirdi. Ancak oyunların sunuluşu gitgide din dışı bir nitelik kazanınca kilise görevlileri oyunculuktan ve yönetimden çekilerek işi kilise dışındaki kimselere bıraktılar.
ESNAF LONCALARI
İngiltere'de dini oyunlar esnaf loncalarının elindeydi. Belediye kurulu bir oyunun her bir bölümünü ilgili esnaf birliğine bırakıyordu: "Yaratılış " bölümünde sıvacılar ve marangozlar, Nuh bölümünde gemi yapımcıları, "Magi" bölümünde kuyumcular, " Cehennem Azabı " bölümünde aşçılar, " Beşbinlerin Duyurulması" ya da "Son Yemek" bölümünde fırıncılar, " Tapınakta Yarışma" da noterler görevlendiriliyordu.
Görev dağıtımı bir yerden ötekine değişmekle birlikte, temelde bu değişiklik büyük değildi. Kimi kez esnaf loncaları yerine başkaları da görevlendirilebiliyordu. Lonca, dekorları, elbiseler ve oyuncu sağlayıp töreni hazırlıyorlardı. Oyunculara verilen para çeşitli kaynaklardan , lonca kasasından ve şehrin kasasından ödeniyordu.
Sorumlular, oyunculuğun başarılı olmasını istiyorlardı. Para, bazen rolün önemine göre artıyordu. Sözgelişi, Tanrı'yı oynayana en büyük, Nuh'u oynayana daha az, cehennemliklere ise pek az para veriliyordu. Bir başka uygulamaya göre, rolün uzunluğuna bakılarak para verildiği oluyordu.
Fransa ve İtalya'da temsillerin hazırlanması özel derneklerin eline geçmişti. Paris'te 1402 yılında, IV. Charles'ın fermanıyla imtiyaz alan " Confrérie de la Passion" bunların en önemlisidir. Bu imtiyaza göre " Hopital de la Trinité " denilen yerde göstermelerine izin verilmiştir. Bunun, belli bir yerde kalıcı bir topluluk olarak ortaçağ için çok önemi vardır. Onu örnek alan başka topluluklar da başka Fransız şehirlerinde, her biri bir ermişin onuruna kurulmuştu. Bu dini toplulukların yanı sıra, din dışı topluluklar da kuruldu. Bunlara "Neşeli Birlikler" ( Soci"tés Joyeuses" dendi. Bunların kiminin kökeni okullardaydı, soties ve farce'larla birlikte dini oyunlar da gösteriyorlardı. Bir de soytarı toplulukları vardı. En ünlüleri " L'Infanterie Dijonnaise" Paris'teki " Enfants - sans-Souci" Rouen'deki "Connards" dır. Hukuk yazmanları da kendi eğlenceleri ve yararlanmaları için 1303'de " Basoche" adında bir topluluk kurdular. Bütün bunlar amatör topluluklardı; ancak aralarında profesyonellere de rastlanıyordu.
İtalya'da oyunları çocuk toplulukları vermekteydi. Modena'da "San Pietro Martre" , Roma'da " Gonfalone", Floransa'da "Del Vangeliste" gibi. Her birinin başındaki yönetici, hem baş oyuncu, hem de suflördü.
Profesyonel mimus oyuncularının , gezici saz şairlerinin de örgütleri vardı. Bunlar amatörlerle birleşerek ortaçağda ve Rönesans başında gezici toplulukları oluşturmuştur. Bunlar ya bir soylunun konağına bağlı ve onun koruyuculuğunda gezicilik yapar ya da hiçbir koruyucuları olmadan bağımsız kalırlardı. Interlude ve öğretici oyunları saraylarda, belediye saraylarında, panayırlarda gösterilirlerdi. Ancak oyun, ister profesyonel ister amatör , ister dini konulu, ister din dışı olsun, oyuncularda belli bir düzeyde ustalık aranırdı. 40,50, belki daha çok dramdan oluşan uzun oyunlarda dayanıklı oyuncular olmak gerekiyordu. İsa'nın çarmıha gerilişi ve Judas'ın asılışında, korkutucu derecede gerçekçi olunması gerekiyordu. Kiminin söyleyecekleri çok uzundu, bu yüzden bir suflör zorunluydu. Bazen bir role birkaç oyuncu çıkarılıyordu. Mons'ta " Tanrı'nın Sesi " için üç kişi aynı zamanda konuşuyordu. Konuşulan rollerde oyuncu sayısı gitgide artıyordu. XII ve XIII. Yüzyıllarda oyuna katılanların sayısı yirmi ya da otuz kişiyken, bunu izleyen yüzyıllarda iki yüze, üç yüze çıktı. Bourges'da bir temsilde konuşan 494 oyuncu vardı. Oyuncuların davranışları sıkı kurallara bağlıydı. Katılanlar, temsilden önce, sonra ve temsil süresince içkili olamazlar, provayı ve temsili bırakıp gidemezlerdi. Oyuncuların konuşması sözenlik üslubundaydılar, arada şarkıları da söylemek zorundaydılar. Oyuncuların hep erkek olduğunu belirtmiştik, ancak belki erkek sayısının eksikliğinden olacak, Metz ve Valenciennes'de kadın oyuncuların da katılmış olduklarını biliyoruz.
ORTAÇAĞDA TOPLUMSAL YAPI
Ortaçağın toplumsal yapısı üç kattan oluşuyordu: Soylular,ruhban sınıfı ve köylüler. Ulusçuluk yoktu, ancak toplum çıkarları bu üç sınıfa bağlıydı. Soylular büyük toprakların sahibi varlıklı kişilerdi. Ruhban sınıfı aydın sınıftı; bunların kendi mülkleri olmamakla birlikte Kilise hem varlıklı hem de güçlüydü. Köylüler ise bu iki üst sınıfa bağlı emekçilerdi. Seyirci, her sınıftan kadın, erkek ve çocuğu içeriyordu. Temsiller sabahın sekizinde başlayıp gün kararıncaya kadar sürüyordu. Öğlende bir iki saatlik bir ara veriliyordu. Köylüler sabahın dördünde yer bulmak için geliyor, kimi yere oturuyor, kimi iskemlelerini getiriyordu. Seyircilerle oyuncular dostça birbirine karışmaktaydı. Büyük bir ayrım yoktu; kaynağı din olunca seyirci birleşiyordu. Geçit alayı biçiminde gösterilerde ise iki çeşit seyirci vardı; seçkin kişiler her bir sahneyi ayrı ayrı ve sırayla görebiliyor, yığınlar ise ancak kendi bulunduğu yerden en yakın sahneleri görebiliyorlardı. Bunlar, sokakta duranlar, belirli evlerde yerleşmiş seyirciler içindi. En iyi yerler sokağın orta yeriydi. Buraları seçkin konuklara ayrılıyordu.
Benzer Konular
Normal
