Üst Üste Çekim

Üst üste kaç kare çekeceğinize karar vermek, bu işin en kritik aşamasıdır. Genelde üst üste iki kare ile yetinilir; ama 3, 4, 5 ya da daha fazlasını da deneyerek, görüntülerin birbirini nasıl etkilediğini görmekte büyük yarar vardır.

Görüntüleri üst üste bindirerek birbirleri arasında ilişki kurmak, hem belgesel hem de deneysel olarak ilgi çekici sonuçlar doğuran bir anlatım yöntemidir. Her ne kadar görüntü işleme programlarının yaygınlaşmasıyla, bu tür etkiler bilgisayar ortamında kolaylıkla yapılabiliyorsa da, işi kaynağında bitirerek görüntüleri aynı kare içinde bir araya getirmek hala işlevselliğini koruyan bir çekim tekniği olmaya devam ediyor. Teorik olarak son derece basit bir teknik olan üst üste çekim, uygulamada karşılaşılan bir takım zorluklar nedeniyle herkesin kolaylıkla başarabildiği bir anlatım yöntemi olmaktan uzaktır. Oysa, bazı püf noktaları sayesinde son derece keyifli fotoğraflar elde etmek çok kolaydır.

Makine Seçimi

Üst üste çekim, aynı fotoğraf karesi üstüne birden fazla görüntünün yerleştirilmesi işlemidir. Bu işlemi her fotoğraf makinesinin yapamayacağını bilmekte de yarar var. Kimyasal film kullanan fotoğraf makinelerinin basit modelleri bu işi yapamaz. Kompakt makinelerin bazı üst düzey modelleri, mekanik refleks modellerin büyük bir bölümü ve AF refleks modellerin orta ve üst düzeydeki modelleri ile üst üste çekim yapılabilir. Dijital fotoğraf makinelerinin ise ancak üst düzey modelleri bu keyfi size sunuyor.

Mekanik fotoğraf makinelerinde normal koşullarda deklanşöre bastıktan, yani fotoğrafı çektikten sonra sarma kolunu çevirerek filmi ilerletiriz. Bu işlem sırasında içerideki yaylar da gerilir ve makine, sonraki çekim için hazır hale gelir. Üst üste çekim yapmak istediğimizde ise, deklanşöre çok yakın olarak konumlandırılmış yaylı bir düğmeyi kurarak çekim yapmalısınız. Bu düğme kuruluyken sarma kolunu çevirdiğinizde, makine yeniden çekim için kurulu hale gelirken, film ilerlemez. Böylece aynı kare üstüne bir kez daha çekim yapabilirsiniz. Bu işlemi birden çok kez yineleyerek aynı kare üstüne istediğiniz sayıda çekim yapabilirsiniz. Bu özelliğe sahip olmayan mekanik fotoğraf makinelerinde ise ilk çekimi yaptıktan sonra, geri sarma kilidine bastıktan sonra film sarma kolunu çevirirseniz, film ilerlemediği halde makine kurulmuş olacaktır. Ancak bu tür makinelerde bu işlemi yaparken çoğu kez film biraz hareket eder ve ikinci çekiminiz tam olarak birincinin üzerine düşmez. Sonuçta tam olarak üst üste oturmamış görüntüler oluşur. Bu yüzden, bu tür makinelerle üst üste çekim yapılmasını önermiyorum.

Üst üste çekim, diğer fotoğraf makinelerinde (AF ya da motorlu olanlarda), makine üzerindeki “Multiple Exposure (ME)” düğmesi ya da “iç içe geçmiş iki dikdörtgen” simgesi ile gösterilen düğme sayesinde gerçekleştirilir. Bu düğmeye basılı tutarak, üst üste kaç görüntü çekmek istiyorsanız bu değeri belirlemelisiniz. Belirlediğiniz değer kadar çekim yaptıktan sonra film ilerleyecektir. Üst düzey dijital fotoğraf makinelerinde de yine bu şekilde özel bir düğmeye basarak rakam girmeniz ya da ilgili menüde yer alan bölümü seçmeniz gerekir.

Kaç Kare?

Görüldüğü gibi temelde basit bir işlemle gerçekleştirilen üst üste çekimin en zor bölümü, sonuçta oluşmasını istediğiniz görüntüyü zihninizde canlandırmaktır. Bunu yapmadan rastlantısal olarak üst üste çekimler de yapabilirsiniz; ama ortaya çıkacak görüntüler de (adı üstünde) “rastlantısal” olacaktır. Rastlantıya fazla pay bırakmadan, ne istiyorsanız onu çekmenizin doğru olacağını düşünüyorum. Bu yüzden, önce plan yapmalısınız. Üst üste kaç kare çekeceğinize karar vermek, bu işin en kritik aşamasıdır. Genelde üstüste iki kare ile yetinilir, ama 3, 4, 5 ya da daha fazlasını da deneyerek, görüntülerin birbirini nasıl etkilediğini görmekte büyük yarar vardır.

Koyu Tonlar

Üst üste çekilecek olan görüntülerin açık ya da koyu tonlar içermesi de çok önemlidir. Açık tonlu görüntüleri üst üste çekmenizi önermem; çünkü bir görüntüdeki açık tonlar diğer görüntüyü ezecektir. Ezmekten kastım, diğer görüntünün algılanabilirliğini azaltmasıdır. Olabildiğince koyu tonlu görüntüleri üst üste çekmek daha iyi sonuç verir. Ya da bir görüntüdeki açık tonların diğer görüntü(ler)deki koyu tonların üzerine düşmesini sağlamak gerekir. Böylece çok karmaşık olmayan, anlaşılır sonuçlara ulaşabilirsiniz.

Pozlama

Geldik üst üste pozlamanın en çok hata yapılan kısmına... Pozlama, üst üste çekimin sanırım en problemli aşamasıdır. Tek bir görüntü çekiyormuş gibi ışığı ölçüp görüntüleri üst üste çekmemelisiniz. Filmin (ya da CCD’nin) üzerine düşecek olan “toplam ışık” miktarı önemlidir. Ton/parlaklık değerleri birbirine yakın görüntüler söz konusuysa, yapılacak iş daha kolay. Üst üste iki kare çekecekseniz, iki görüntüyü de birer stop az pozlamanız gerekir. Bu işlemi, filmin ışığa duyarlılık ayarı olan ASA’yı (ISO) değiştirerek de yapabilirsiniz. Örneğin 100 ASA film kullanıyorsanız, çekimden önce ASA’yı 200’e getirerek ışığı ölçmeli ve bu değerde çekim yapmalısınız. Üst üste çekilecek görüntü sayısına göre poz düzeltme oranlarını tablodan bulabilirsiniz.

Burada dikkat çekmek istediğim bir nokta var. Bazı konuları üst üste çekerken herhangi bir poz düzeltmesi yapmaya gerek duyulmaz. Zemini tamamen koyu renk olan görüntüleri üst üste çekerken poz düzeltmesi yapmaya gerek yoktur. Yani her konuyu, ölçtüğünüz değerde çekmeniz yeterlidir. Buna en iyi örnek gece fotoğraflarıdır. Bir gece fotoğrafı üzerine tek başına büyük bir ay yerleştirmek istediğinizde, her iki görüntünün de zemini koyu renk olduğundan birbirlerini etkilemeyeceklerdir. Bu tür fotoğraflarda, yandaki poz düzeltme tablosunu kullanmaya gerek yoktur.

Konu Seçimi

Bu zevkli tekniği kullanarak çok keyifli fotoğraflar üretebilirsiniz. Bunu yaparken bazı hatalı çekimler de olacaktır kuşkusuz. Ama bu sizi denemekten alıkoymasın. Denedikçe, hatalarınızın azaldığını, grafik etkilerin güçlendiğini ve renklerin daha uyumlu olduğunu göreceksiniz. Konu sınırlaması olmadan her şeyi üst üste çekebilirsiniz, ama görüntüler arasında konu, renk ya da grafik olarak bazı ilişkilerin bulunmasına dikkat etmenizi öneririm. Bir başlangıç noktası olarak, konu seçiminde neler yapabileceğinize gelince; bir sanatçı ve sanat eseri, bir portre ve bir yaprak dokusu, bir gece görüntüsü ve büyük bir ay gibi beylik konularla işe başlayabilirsiniz. Sonuçta çok farklı konuları başarıyla bir araya getirebileceğinizden eminim.

alıntı.