Gothic nedir?

Gotik sözcügü, herkeste genellikle güzel çagrisimlar uyandirir: katedraller, kiliseler, sivri kuleler, eski tarz bir
dekorasyon.Oysa, bu sözcügü ilk kez kullanan Rönesans dönemi Italyan sanatçilari için Gotik terimi oldukça degisik bir
anlam tasimis ve klâsik biçimlere karsi çikan Kuzeyli barbarlarin, özellikle Cermen kökenli halklarin kültürünü
simgeleyen bir sözcük olarak geçerlik bulmustur.
Gotik sözcügü ilk önceleri Rönesans olgusunun disinda kalan tüm barbar kültürü ifade etmek için kullanilmisti. Ancak
sonradan, bu kültür daha iyi anlasilip, takdir edilmeye baslaninca daha dar bir anlamda, yalnizca mimari bir biçimi
belirtmek amaciyla kullanilir oldu. Daha yakin dönemlerde ise, halk dilindeki anlamiyla, tümüyle dinsel yapilarla,
özellikle katedraller ile bagdastirilan bir terim haline geldi. "New English Dictionary" (Yeni Ingilizce Sözlük) Gotik
sözcügü için su tanimi vermektedir:
"Bati Avrupa'da XII. yüz yildan XVI. yüz yila kadar yaygin olan mimari stil için kullanilan terim. Stilin temel özelligi
sivri kemerlerdir. Ayni zamanda mimari ayrintilarda ve süslemede de uygulanmistir".
Aslinda bu tanim yeterince kesin degildir. Mimarlik tarihi uzmanlarindan bir çogu, Gotik stilin temel özelliginin sivri
kemerler oldugunu kabul etmeyip, farkli kuramlar ileri sürebilirler. Ayrica, Gotik stili yalnizca mimarliga özgü olarak
kullanmak da pek dogru degildir. Zira Gotik yalniz yapilar için degil; mobilyalar, giysiler, süslemeler, hatta mutfak aletleri
ve davranis biçimleri için bile geçerli bir kavramdi. Ne var ki, günümüzde kilise yapilarinin disinda Gotik stilden geriye
hemen hiç bir sey kalmamistir.

Gotik ortaya çikana dek Bati Avrupa’daki tüm yapi biçimlerinin temelini olusturan "Romanesk" mimarlik oldukça basit
bir ilkeye bagliydi ve özünü eski bazilika insaatlarindan almisti. Bu ilke, dört duvar üzerine oturtulan düz bir çatidan
ibaretti. Eger çati kubbeli ya da çikintili olursa, yan agirliklari tasimalari için duvarlarin kalinlastirilmasi gerekliydi. Bu
nedenle, genis iç mekânlar gerektiren büyük yapilarda duvarlar fazlasiyla kalin yapiliyordu. Duvarlarin yeterince saglam
olmasi için ise pencerelerin pek küçük olmalari gerekiyordu. Sonuç olarak, Romanesk yapilar bodur ve hantal
görünümlü, iç mekânlari karanlik ve hüzünlü yapilardi.
Gotik mimarlar, iç mekânlarda yeterli genisligi saglayan sivri ve yüksek kemerler kullanarak, Romanesk yapilarin
uygunsuz kosullarindan kurtulma çaresini bulmuslardi. Üstelik kemerli payandalar kullanarak yan agirliklari
desteklemesini de biliyorlardi. Bu sayede, duvarlarin üzerindeki büyük yük azaltilmis oluyordu. Açilan büyük pencereler
ve kullanilan renkli camlar iç mekânlarin tatsiz karanligini ve hüznünü yok ediyordu. Zamanla, yapiyi olusturan çesitli
ögeler; kemerler, payandalar, sütunlar ve duvarlar, tipki bir makinenin gerekli parçalari gibi, bütün halinde uyumlu bir
sistem biçimine dönüstü. Yapinin çesitli ögelerini uyumlu bir biçimde örgütleyen bu bütüncül sistem Gotik stilin özünü
ve Romanesk stilden ayrilmasini saglayan ana niteligini olusturdu. Kemerler, payandalar, sütunlar gibi teknik özellikler
stili belirlemede ikinci plana düstü.
Violet-le-Duc'ün ünlü Gotik tanimina göre; "tümüyle Romanesk stilden ayri evrimlesmis olan Gotik stilin ayirt edici
özelligi, yapinin tüm karakter ve görkeminin titizlikle örgütlenmis ve içtenlikle uygulanmis bir sisteme bagli
olmasindadir".
Moore'un tanimlamasina göre; "Gotik mimari kisaca, payandalar ve ayaklar tarafindan tasinan bagimsiz bir kemerler agi
ile bunlarin üzerine oturtulmus bir çatinin olusturdugu bir yapi sistemidir. Yapinin tüm dengesi, agirlik ve karsi-agirliklar
sayesinde saglanmistir. Tüm sistem, mimari kosullara ve sanatsal formlara uygun, konularini dogadan alan yontularla
bezenmittir. Gotik, dinsel inanç ile esinlenmis, ulusal ya da yöresel tutkularla uyarilmis laik zanaatkârlarin ürünü olan
yaygin bir kilise mimarisidir".
Moore, Gotik'in anahtarini payandalarda bulur. Diger uzmanlar farkli kuramlar sunarlar. Porter'a göre temel nitelik
kemerli çatidir. Phillips sivri kemerlerin tüm sistemin özü oldugunu ileri sürer. Gould için, en üstün deger tas çatilardadir.
Oysa Lethaby, Gotik stilin özünü bu tür teknik özelliklerden çok, yapinin genel Orta Çag karakterinde bulmaktadir.
alıntıdır