Trabzon Müzesi
Trabzon Müzesi
Bir manastır kilisesi olan Trabzon Ayasofya Kilisesi, Trabzon Kommenos İmparatorluğu'nun önemli krallarından Manuel'in zamanında (1238-1263 yılları arasında) inşa edilmiştir. Çan Kulesi Kilisesi'nin batı tarafındadır ve 1427 yılında yapılmıştır. Kilisenin kuzeyinde bulunan üç apsisli şapel kalıntısı daha erken bir döneme ait olmalıdır. Yapı, Trabzon, Fatih Sultan Mehmet tarafından fethedilince camiye çevrilmiş ve vakıf eser olmuştur. 1958-62 yılları arasında ise
Vakıflar Genel Müdürlüğü'nün teklifi ile aynı genel müdürlük ve İngiltere Edinburg Üniversitesi'nin işbirliği sonucu restore edilerek, 1964 yılından sonra müze haline getirilmiştir.
Mimari: Ana plan kare haç olup yüksek bir merkezi kubbe ile belirlenen Geç Bizans kiliselerinin iyi bir örneğidir. Nartekse sahip olan kilise üç neflidir. Nefler birer apsisle son bulmaktadır. Yandakiler yuvarlak, ortadaki beş köşelidir. Narteksin üzerinde bir şapel vardır. Kuzey, batı ve güneyde olmak üzere revaklı üç girişi vardır. Narteksin güneyindeki zeminde, sağda ve solda mezarlar bulunur. Kubbe ve kasnağı 12 köşelidir. Kubbenin ağırlığı 4 monoblok mermer sütun kemerlerle, pandantifler yardımıyla taşınmaktadır. Sütunlar büyük bir olasılıkla Marmara'dan getirilmiştir. Kilise, ana kubbenin etrafında değişik tonozlarla örtülmüş, çatıya farklı yükseltiler verilerek kiremitle kaplanmıştır. Yapının taş işçiliği birinci sınıftır.
Süsleme: Dıştaki taş süslemeciliğinde Bizans sanatının yanı sıra Selçuklu-İslâm sanatının etkileri de görülmektedir. Özellikle batı cephesindeki her iki yandaki mihrabiyelerin mukarnaslı kavsaraları ile sütun başlıkları İslâmi karaktere sahiptir. Kuzey cephedeki alınlık üzerinde yer alan geometrik kompozisyonlu madalyonlar ve iki yandaki panolar 13. yüzyıl Selçuklu süslemeciliğini örneklemektedir. Bu bize kilisenin inşaatı sırasında konuk Türk ustalarının burada çalıştığını gösterir.
Güney cephe şüphesiz müzenin en görkemli kısmıdır. Burada kabartma olarak insanın yaradılışı bir friz halindedir. Bu frizde olay sağdan sola doğru anlatılmıştır: Adem ve Havva'nın yaradılışı, Adem'in elmayı Havva'dan alışı, cenneti sembolize eden ağaçlar, bir meleğin cennetin kapısında tembih edişi; cennetten kovulma, pişmanlık, Kabil'in Habil tarafından öldürülmesi. Güney cepheyi belirleyen kemerin kilit taşı üzerinde Trabzon'da 257 yıl hüküm süren Kommenosların sembolü olan tek başlı kartal motifi bulunmaktadır. Benzer bir kartal tasviri ana apsisin dışında, doğu tarafta da yer alır. Bu cephede alınlıkta sütun başlıklarına yakın iki hayali yaratık (kentauros ve griffon) en üstte sırt sırta iki güvercin, sağda ve solda kare iki pano dairelerle doldurulmuş olup soldaki panonun merkezinde hilâl, sağdakinde ise yıldız vardır. Cephenin iki yanındaki köşelerde bitkisel süslemelerle dolu panolar da Selçuklu sanatının özelliklerini taşımaktadır. Güney cepheden başlayan birkaç kademeli silme, duvarları orta kesimde dolaşır.
İçte kilisenin naosunda, ana kubbenin altına rastlayan kısımda opus sectile tarzında çok renkli mermerden yapılmış mozaik yer almaktadır. Bu mozaik, kilisenin yapılışından sonraki yıllara ait olmalıdır.
Freskler: Süslemenin en önemli bölümünü oluştururlar ve İncil'den alınmış konuları canlandırırlar. Kubbede ana tasvir pantocrator İsa'dır. Altında bir kitabe kuşağı yer alır. Bu kuşağın altında melekler frizi bulunur. Pencere aralarında 12 havarinin tasvirleri yer alır. Pencerelerde Hz.İsa'nın talebeleri görülür. Pandantiflerde ise değişik kompozisyonlara yer verilmiştir. Kuzeybatıda Hz.İsa'nın doğumu, kuzeydoğuda haç üzerinde Hz.İsa'nın ölümü, güneydoğuda Hz. İsa'nın cehenneme inişi, güneybatıda Hz.İsa'nın vaftizi bulunur. Dört ana kemerin üzerindeki dairesel madalyonlarda portrelere yer verilmiştir. Ana mekânın batısındaki tonozda, güneyde Hz.İsa'nın dostlarıyla akşam yemeği, ayaklarının yıkanması, kuzeyde "bahçede can çekişme"sahnesi görülür. Güney nefin tonozundaki üç madalyon, çocuk İsa ve iki azizi kapsar. Meryem'in doğuşu ve mabede takdimi güney nefin kuzey duvarındadır. Apsiste Hz. Meryem kucağında İsa, yanlarında iki büyük melekle görülür. Burada tonozda Hz.İsa'nın göğe çıkışı, güneydoğuda havariler heyeti (Hz.İsa onlara dini yaymalarını emrediyor.) kuzeyde Hz.İsa dostlarıyla, altta balık avı mucizesi yer almaktadır.
Kuzey duvarında kapı üzerinde dört aziz görülür. Bu duvarın doğusunda üstte Aziz Zahara'nın katli gibi sahnelere yer verilmiştir.
Narteksin freskleri daha sağlam olarak günümüze gelmiştir. Bunlar İstanbul'daki Kariye Müzesi freskleriyle benzerlik gösterirler. Narteksin merkezinde İncil yazarlarını temsil eden dört sembol bulunur. Güney kesimde, doğu duvar Kudüsü Şerif mabedinde alimlerle toplantı, vaftiz, kör adamın gözlerinin açılması, batı duvarında ise Hz.İsa'nın suyu şaraba çevirmesi gibi sahneler canlandırılmıştır. Kuzey kesimde ise ekmek ve balık gibi mucizelere yer verilmiştir. Ana girişleri oluşturan tonozlarda da kalıntılar halinde freskler vardır.
Ayasofya Kilisesi; merkezi planlı oluşu, yüksek kasnaklı kubbesi, dairesel ve çokgen apsisleri portikleri, taş süslemeleri ve freskleri ile birçok özelliği bünyesinde birleştirmiş ve iyi korunmuş bir anıt-müzedir.
Müze Tel : (+90-462) 223 30 43
Ziyarete açık saatler : 8.30-12.00/13.00-16.45
Ziyarete açık günler: Pazartesi günleri hariç
__________________
TUALİM
|
22.06.09, 17:50
Benzer Konular
Normal
