Şadi Çalık (1917-1979)



Şadi Çalık 6 Aralık 1917 tarihinde Girit´te (Kandiye) doğdu.

1923 yılında Büyük Mübadele sırasında ailesi İzmir´in Bornova ilçesine yerleştirildi. İzmir Erkek Lisesi'ne gitti.

1932 yılında Abidin Elderoğlu´ndan özel resim dersleri almaya başladı.

1939-49 yılları arasında İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi´nde Rudolf Belling atölyesinde heykel öğrenimi gördü.

1940 yılında İzmir Fuarı Hayvanat bahçesi için ilk işi olan Atbaşları´nı, 1942´de Asaf Halet Celebi Büstü, 1943´de Masadakiler adlı bir heykelcik, 1944´de kayıp olan bir büyük figür, 1949'da DGSA olgunluk sınavı için sonradan DRHM´nin aldığı Duran Kadın heykelini ve Ankara´da Basın ve Yayın Kurumu için Şinasi ve İbrahim Müteferrika büstlerini yaptı.

1950 yılbaşında ilk soyut çalışması olan Soyut Figür´ü gerçekleştirdi ve 30 Ocak´ta Paris´e gitti. Rue Grand Chaumiere´deki Soyut Sanat Atölyesi ve Güzel Sanatlar Akademisinde çalışmalar yaptı. Şadi Çalık Paris´te hem modern klasikleri ilk kez gördü, hem de çağdaş sanatın, mimarı ve tüm sanatların kaynaşması ve ayrılmazlığı yolundan geçtiğini haber veren yeni öncülere tanık oldu.


Şubat 1951´de Paris´ten üstünde İstanbul´da çığır açan "duffle coat"u ve küçük bir heykelle döndü: Paris Kuşu. Aynı yıl yaptığı Demir Figür, mekanda en azla çizgisel bir denge örneğidir. İzmir Fuarı Türk Büyükleri galerisi için Yavuz Sultan Selim Büstü´nü yaptı.

1 Eylül 1951´de İzmir´de Müfide Cumalı ile evlendi ve İstanbul´a taşındı. 9 Temmuz 1952´de kızı Siren dünyaya geldi.

1952 yılında Anıt Kabir işlerinde onun gibi Paris´ten yeni dönen dostu İlhan Koman ile Zühtü Müridoğlu ekibinde çalıştı. Horoz, Uçan Form, Delikli Soyut gibi soyut calışmalarını sürdürdü. İstanbul Saraçhane´de yeni Belediye Sarayı havuzu için Halkalar kompozisyonunu hazırladı.

1953 yılında Hürriyet gazetesinin açtığı Atatürk Anıtı yarışmasında 1.Ödülü aldı. Londra´daki Institute of Contemporary Arts´in (ICA) açtığı Uluslararasi Meçhul Mahkum Yarışması´na katıldı. 3.Ödül A grubunda Alexander Calder, Lippold, Minguzzi, Max Bill, Adam ve Lynn Chadwick yanında ödül aldı.


1954´de İzmir Fuarında havuz başında Yatan Kadın heykelini yaptı. Demir heykel calışmalarını sürdürdü. Maya Galerisini kurtarmak icin düzenlenen sergiye katıldı. İzmir Fuarındaki Sümerbank rölyefini Hakki Atamulu ile birlikte yaptı.

1955 Ankara Sıhhiye´de Etibank Genel Müdürlüğü binasi cephesi için açılan yarışmada 1.Ödülü aldı. Uygulanamayan Etibank rölyefi, Avrupa´da gündemde olan sanatların sentezi, yani modern plastik sanatlar ve mimarinin kaynaşması için Türkiye´de yapılan ilk örnektir.

1955 - 59 yılları arasında İlhan Koman ve Şadi Öziş ile birlikte kurdukları Karemetal demir atelyesinde möble tasarımları yaptı. İlhan Koman´ın yurtdışına gitmesi, Şadi Çalık´in 1959´da DGSA öğretim görevi üstlenmesiyle bu çok ileri, yalın ve nesnel tasarımlarıyla bir çığır açan Türkiye´nin ilk design atelyesi kapandı. Dostu Nuri Iyem ile Beyoğlu Şehir galerisinde Ocak 1956 ve yine Ocak 1957´de resim ve heykel sergisi açtı.

Şubat 1957´de Amerikan Haberler Merkezinde Başağa, Çalık, İyem, Koman, Uluç toplu sergisi açıldı. Burada sergilediği MINIMUM olay yarattı. Amacı şimdiye dek yaptığı soyut heykellerden sonra en uçta tek bir çizginin mekanda içindeki anlamını göstermekti. Aynı yıl İstanbul Aşiyan mezarlığında Yahya Kemal Beyatlı´nın mezarını tasarladı.

1959´da Giresun Adliye Binasi cephesine Adalet Sembolü heykelini yaptı. DGSA metal atelyesi öğretim görevlisi oldu. İstanbul Harbiye´de Konak sinemasi rölyeflerini gerçekleştirdi.

1960´da Adnan Çoker ile Van, Tatvan ve Bitlis´e yaptığı gezide gördükleri Anadolu dağları, kaya formasyonları, Akdamar adası, Ermeni ve Selçuk eserleri içlerinde unutulmaz izler bırakmıştı, hem de iki sanatçı arasında derin bir dostluğu doğurmuştu. Aynı yıl İzmir Fuarı´nda dönemin heyecanını dile getiren 27 Mayıs Devrimi Anıtı´nı yaptı. Hüseyin Gezer ile birlikte İstanbul Belediye Sarayı Sergi Salonu için Hitit Güneş Kursu´nu bronza büyüttü.

1961 yılında Tahta Yontu´yu yaptı. Paris´te Musee Rodin´de açılan Uluslararası 2. Çağdaş Heykel sergisine katıldı. Hüseyin Gezer ile birlikte Akhisar, Ayvalik, Bandırma Atatürk Anıtları´nı yaptılar.

1962´de Eskişehir Atatürk ve Gençlik Anıtı yarışmasında 1.Ödülü aldı ve anıtı uyguladı. 8 Nisan´da oğlu Osman Çalık doğdu. Atları cok seven Nejat F. Eczacıbaşı için Atlar Rölyefi´ni yaptı.

1963´de Edremit, Burdur ve Niğde Atatürk Anıtlarını gerçekleştirdi. Mersin Limanı İşletmeleri rölyeflerini, İzmir Büyük Efes Oteli fuayesindeki Antik Ege Rölyefi´ni ve İstanbul´da As sinemasi rölyefini tasarladı.

Tahta Yontu, 1963'te Brüksel'de açılan, daha sonra da Paris, Berlin ve Viyana´ya götürülen Çağdaş Türk Sanatı sergisine katildı. Dostları Sabahattin Eyüboğlu ve Azra Erhat ile Mavi Yolculuk´lara başladı.

1964´de İstanbul İktisat Fakültesi cephesinde pişmiş toprak rölyefi gerçekleştirdi. Uzun yıllardır özlediği Paris´te ihtisas bursu alsa da şaşırtıcı bir kararla bu hakki kullanmadi.

1965´te Bitlis Atatürk Anıtı´nı, Şereflikoçhisar Atatürk Anıtı´nı ve soyut heykel anlayışını dile getirdiği Sakarya Atatürk Anıtı çevre düzenlemesini ve taş yontularını gerçekleştirdi. Oynayan Kızlar heykelini yaptı.

1966´da ODTÜ Atatürk Anıtını gerçekleştirdi. Çağdaş soyut heykel ve anıt sentezini gerçekleştirmek fırsatını bulduğu ilk eseri ve dolayısıyla en sevdiği eseri olan bu anıt, aynı zamanda Türk anıt heykelciliğinde açılan yeni bir çığırın simgesi oldu.

1967´de Ankara´da Maden Teknik Arama Enstitüsü binasında bronz Madenciler rölyefini yaptı. İstanbul´da Fatih Anıtı Yarışmasına katıldı. Venedik Bienalini ilk kez gördü ve onaltı yıl sonra tekrar Paris´e gitti. Yağlıboya resim ve deneysel rölyef calışmalarına başladı. Yuvarlak Soyut, Uzun Soyut heykelleri, Çubuklu Rölyefi bu dönemde yaptı.

1968´den başlayarak mekânı kaplayan kompozisyonlar, yani total heykel üstüne düşündü. Pempe Heykeli yaptı.

1969´da ODTÜ Fizik-Kimya Anfi (Üçlü Anfi) binası için Soyut Heykel´i gerçekleştirdi. Bulunduğu mekanla ilişkisi biçim, oran ve ışık açısından mükemmel olan bu heykel büyük etki yarattı. VAKKO Genel Müdürlüğü havuzu icin 1968´den beri denediği yapısal soyut heykellerinden biri olan Soyut Plastik´i gerçekleştirdi. İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi Heykel bölümünde doçent oldu ve bölüm başkanlığına seçildi.

1970 Vietnam ve Virüs Entelektüel heykellerini yaptı. Aynı yıl Istanbul´da tarihi Ziraat Bankası binasının kapısını, Atlı Spor Kulübü ödül heykelini, New York BM binasına Kadeş Antlaşması rölyefini, Eskişehir Anadolu Üniversitesi Atatürk Anıtı´nı gerçekleştirdi.

1971´de DGSA Heykel bölümü profesörü oldu. İlk kez doğduğu Girit´e gitti. İzmir Kordon´da Yapı ve Kredi Bankası binasına 9 Eylül Bağımsızlık ve Kalkınma konulu rölyefleri, Ankara Kızılay Yapı ve Kredi Bankasi binasına amblem rölyef ve soyut taş bir rölyef, Lizbon TC Büyükelçiliği binasına soyut taş bir rölyef ile Erzincan, Batman ve İzmit Seka İşletmeleri Atatürk Anitlari´nı gerçekleştirdi. Halkalar heykelinin yeni bir versiyonunu yaptı.

1972´de İstanbul Ticaret Odası rölyeflerini, Santiago de Chile Atatürk Anıtı´nı uyguladı.

1973 yılında İstanbul Üniversitesi´nde Uluğ Bey Anıtı, Galatasaray Meydanında Türkiye´de ilk soyut anıt olan 50. Yıl Anıtı, Milas, Kinik ve Seydişehir Aluminyum Tesisleri Atatürk Anıtları ile Cumhurbaşkanlığı Koşusu ödülü olan Atlı Atatürk heykelini gercekleştirdi.

1974´de Jak Kamhi villasında soyut taş çiçeklik rölyefini uyguladı.

1975´de Şinasi rölyefini, C.N. Sahir Silan rölyefini ve Bodrum´a armagan olarak gençlik dostu Cevat Şakir Kabaağaçlı büstlerini yaptı.

1977 DGSA´daki heykel bölümü başkanlığından çekildi. Devlet Sanatçısı ödülünü aldı. İzmir´de Konak meydanı yakınında taş kaideye uygulanmış, oturan bronz bir figürden oluşan Süleyman Ferit Eczacıbaşı Anıtı´nı gerçekleştirdi.

1978´de TBMM Atatürk Anıtı yarışmasına çalışırken atelyede fotoğraflarını çeken dostu Ara Güler´in büstünü yaptı.

1979´da TBMM Atatürk Anıtı ve Bolu Köroglu yarışmalarında 3.'lük ödülleri aldı.

24 Aralik 1979 İzmir´de ani bir kalp kriziyle yaşamını yitirdi. Bornova Hacılar Kiri mezarlığına gömüldü.


Post mortem etkinlikleri:

24.12- 13.01.1981 DGSA´da Aramizdan ayrılışının 1.yildönümü anı sergisi
03.03.1983 MSÜ-GSA Osman Hamdi Onur Ödülü verildi.
06-28.10.1994 Aksanat´ta Müfide Çalık´in hazırladığı retrospektif sergi
02-30.08.1995 İzmit Saraybahçe Uluslararasi 1. Şadi Çalık mermer heykel sempozyumu
10.04-28.05.2000 "Yitirdiğimiz heykel sanatçılarımızın anısına" karma heykel sergisi, İstanbul Menkul kıymetler Borsası
20.09-20.10.2001 Modern Türk sergisi
24.12.2004 - 29.02.2005 Şadi Çalık Retrospektifi, Iş Sanat Kibele Galerisi
09.02-30.04.2006 Modern Heykel Sergisi, İstanbul Modern
07-27.08.2006 Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi´nde Şadi Çalık Heykelleri Seçkisi
04-30.09.2006 Çankaya Çağdaş Sanatlar Merkezi´nde Şadi Calık Heykelleri Seçkisi
09.10-16.11.2006 Bilkent Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi´nde Şadi Çalık Heykelleri Seçkisi



h ttp://www.sanalmuze.org/sergiler/index4.htm

__________________