Heykel Teknikleri
Heykelci hem tasarımcı, hem de uygulayıcıdır. Ama özellikle büyük tasarımlarda her iki işlevi birden heykelcinin yerine getirmesi zor olabilir. Bazı tasarımlarda heykelci, yalnızca mimar ya da endüstri tasanmcısı gibi çalışır; heykelin gerçekleştirilmesini bütünüyle uygulamacı (örn. döküm ustası) yerine getirir. Hatta büyük boyutlu heykellerin yerleştirilmesinde (örn. New York kentindeki Özgürlük Anıtı) mühendislere de gerek duyulabilir.
Heykel yapımında kullanılan başlıca teknikler oyma, biçimlendirme, inşa ve birleştirmedir.
Oyma. Kullanılan malzeme ne olursa olsun, doğrudan oyma tekniğinin temel özellikleri değişmez: Heykelci tek parça bir kütleyi, belirli bir düzen içinde işleyip küçülterek istediği biçime dönüştürür. En eski çağlardan beri birçok ünlü heykelci bu tekniği kullanmıştır. Ama 19. ve 20. yüzyıllarda Batı'da, taş ve bazen de ahşap heykellerde dolaylı oyma yöntemi kullanılır olmuştur. Bu yöntemle heykelin önce kilden yapılan modelinden alçı kalıp alınıp döküm yapılır, daha sonra da nokta makinesi kullanılarak bu örnekten asıl taş ya da ahşap heykel elde edilir. Taş oyma heykellerde çelikten çeşitli kalemler kullanılır. Ayrıca keskilerden, noktalardan, özel matkaplardan, dişli çekiç ve tokmaklardan ve özellikle günümüzde motorlu pnömatik araçlardan yararlanılır. Ahşap oyma heykellerde kullanılan araçlar arasındaysa balta ve testerenin yanı sıra çeşitli keskiler, ıskarpelalar, törpü ve eğeler yer alır.
Biçimlendirme. Heykel sanatında, yoğrula-bilir malzemelere elle biçim verilmesine biçimlendirme denir. Bu yöntemde kullanılan başlıca malzemeler kil, balmumu ve alçıdır. Metal ve ahşap araçlardan da yararlanılmakla birlikte, malzemeye asıl biçim veren sanatçının elleridir. Mısır ve Yakındoğu'da bulunan tarihöncesi çağlardan kalma kil heykelcikler, biçimlendirmenin çok eski bir teknik olduğunu gösterir. Bu teknik oyma tekniğinin tersine, malzemenin eksiltilerek değil, artırılarak biçimlendirilmesine dayanır. Gene oymadan farklı olarak, biçimlendirme sırasında yapıtta bazı düzeltmeler yapılabilir. Yoğrulabilir malzemeyle oluşturulan bir tasanm metal, alçı, beton gibi daha sert ve dayanıklı malzemelerden yapılacak heykeller için model olarak kullanılabilir, nokta makinesiyle aslı taşa geçirilebilir.
Birleştirme. Bu yöntemde, önceden biçimlendirilmiş malzeme parçalan bir araya getirilir. Tek bir malzeme kütlesinin kullanıldığı oyma ve biçimlendirme yöntemlerinden farklı olarak, birleştirme yönteminde metal borular, çubuklar, levhalar ya da sac, çıta, kalas, formika, cam, kumaş, tel ya da ip gibi çok çeşitli malzemeler kullanılabilir. Birleştirme terimi daha çok, buluntu nesnele-rin( ) ya da hazır nesnelerin(
bir araya getirilmesiyle yapılan heykeller için kullanılır. Oksijen kaynağının heykel yapımında kullanılması, günümüz metal heykelciliğine büyük bir yenilik getirmiştir. Metal heykellerde, kaynağın yanı sıra lehimleme ve dövme gibi teknikler de kullanılır. (Ayrıca bak. birleştirme.)
Döküm. Bu yöntemle özgün heykeller oluşturulabileceği gibi, var olan heykellerin kopyalan da yapılabilir. Döküm yapmak için genellikle kilden yapılmış özgün model, sıvı alçıyla kaplanır. Alçı donunca, kesilerek kil modelden ayrılır. Bu kalıp temizlenip yeniden birleştirildikten sonra alçı ya da beton gibi donma özelliği taşıyan bir maddeyle doldurulur. Son olarak kalıp yontularak döküm heykelin çevresinden alınır. Birden fazla döküm yapılmak istendiğinde, jelatin, vinil ya da kauçuk gibi esnek malzemelerden kalıp kullanılır. Döküm metal heykellerde ise ya yitik mum yöntemine başvurulur ya da kumla kalıplama yapılır.
Bitirme işlemi. Heykelleri bitmiş hale getirmek için perdahlama, cilalama, boyama, yaldızlama, altın ya da gümüşle kaplama gibi işlemler uygulanır. Taş, özellikle de mermer heykellere perdahlama ve cilalama; ahşap heykellere ise cilalama, boyama ve yaldızlama uygulanır. Eski Yunan'da mermer heykellerin boyandığı bilinmektedir. Metal heykellerin yüzeyinde kimyasal yollardan pas etkisi elde edilebilir. Ayrıca metalden ya da özel olarak hazırlanmış başka malzemelerden yapılmış heykeller elektroliz yoluyla krom, gümüş, altın, bakır ve nikel gibi metallerle kaplanabilir. Metal heykellerin bezenmesinde aside yedirme baskı, oyma, mine işi, kakma gibi teknikler de kullanılabilir.