– D –
Dalang: Java gölge oyunu ustası.
Dayrezen: Eskiden Karagöz oyunlarında def çalan kişiye verilen addır. Müzik
bilgisi ve sesi iyi olan Dayrezenler oyunun müziklerini yaparken şarkılara da eşlik
ederler. Ancak günümüzde bu görevi yardaklar yapmaktadır.
Dedi ki: Karagöz oyunu tiplerindendir. Her kelimenin başında “dediki” der.
Değişken kukla: Oyun sırasında birden değişik bir görünüm alabilen kukla
türü.
Değnekli kukla: Organları, alttan değneklerle hareket ettirilen kukla.
Delikanlı başı: Anadolu’da oyunları yönetene verilen adlardan biri.
5
Delil: Anadolu’da oyunları yönetene verilen adlardan biri.
Demeli: Karagöz oyunu tiplerindendir. Her kelimenin sonunda “demeli” der.
Denyo: Deli anlamına gelen özel terim. Daha çok Ortaoyununda karşımıza
çıkar. Karagözdeki Beberuhi gibidir.
Deste: Şiîlerde, “Muharrem” ayı töreninde geçit alayı.
Deri:
Dev kukla: İki insan boyunda (Kimi kez daha da büyük) yapılıp hareket
ettirilebilen donanma, şenlik kuklasıdır. Osmanlı İmparatorluğu çağındaki şenliklerde
gösterilirdi. Bu, içine adam ya da adamlar girerek hareket ettirilen büyük boy bir
kuklaydı. Eski kaynaklar buna “suret-i div-i mehîb” demektedir. Donanma şenlikleri
minyatürlerinde görülür.
Dikizlemek: Karagöz, Külhanbey ve Matiz tipleri tarafından kullanılır. Argo bir
sözdür, gözetlemek manasına gelir.
Diksiyon: Tiyatroda duru, seçik, saydam vurgulama ve ses çıkışlarına tam
uyarak konuşma, güzel konuşma sanatı. Karagöz oynayan oyuncudan İstanbul
Türkçesi kullanması beklenir. Konuşmada oyuncunun kendi aksanının olması kusur
olarak görülür. Anadolu’da Karagöz oynandığında ise İstanbul Türkçesi alay konusu
olur.
Dilenci Arap: Karagöz oyununda bir Ak Arap tipidir. Karagöz’den sadaka
alabilmek için Türkçe bir duaya başlar, Karagöz amin der. Karagöz ancak duanın
sonunda bunun beddua olduğunu anlar.
Dilsiz oyunu: Sözsüz bir köylü oyunu türüdür. Anadolu’daki köylü
oyunlarında buna “samıt” ya da “lâl” denir.
Dişi konuşmak: Komiğe ya da Kavuklu’ya nükte yapması için açmaz vermek.
Donanma: Osmanlı İmparatorluğu zamanında büyük, zengin eğlence. Bu
çeşit eğlenceler sultanların düğünlerinde, yaş günlerinde, tahta geçmelerinde ve
şehzadelerin sünnet düğünlerinde yapılırdı.
Dükkân: Ortaoyunu’nda iş yerini belirtmek için kullanılan açılabilir küçük
paravan. Dükkân bir hasır iskemle ile de belirtilebilirdi
|